HISTERIJA

Pred vama je živa, puna, opipljiva romaneskna građevina sazdana na Sterijinim temeljima, ali sa pečatom ovog našeg histeričnog vremena u kome je ućutkano gotovo sve, osim hartije, jer ona pripada arhaičnom vremenu čitanja i razmišljanja. Ali kao što seme iz egipatskih grobnica može da proklija i milenijumima kasnije, tako je Sterijino seme posađeno u imaginaciju Petra Zeca nezadrživo niklo i razbokorilo se. Sterija Petra Zeca je ovde lik, zatočenik sopstvenog dela, čovek koji je prognan zato što je želeo evropeizaciju hajdučke Srbije. - Maja Volk Petar Zec je romaneskno oživotvorio kritičku misao Sterije, kao ključnog srpskog pisca iz prve polovine devetnaestoga veka, da bi je doveo do principa podudarnosti sa našom današnjicom. U tome se nalazi osnovni značaj satiričnog prilaza Petra Zeca kojim je dokazao već odavno poznato svojstvo srpskog mentaliteta da ne prihvata promene svog načina mišljenja i tumačenja sveta iako se svojski za njih deklarativno zalaže. Pisac je čitaocu približio istorijski okvir zbivanja iz 1848. godine u Vojvodini, nastojeći da što potpunije objasni sled političkih i vojnih događaja na širem planu i njihovo oslikavanje i uticaj na život u malom gradu kakav je tada bio Vršac, rodno Sterijino mesto u koje se vratio ponižen i proteran iz Srbije. Sve linije osnovna tri plana romana – nacionalni, politički i lični – pisac Petar Zec vodi prožimajući ih i ukrštajući ih. Valja naglasiti, ovaj pisac odlikuje se bar trima osobenostima. Prva se sastoji od autorove sposobnosti da misli u živopisnim slikama mase u pokretu, a druga u prezentnosti izlaganja. Treću možemo označiti kao namerno lišavanje književnih junaka psihološkog portretisanja od strane svevidećeg autora. Bremenit likovima, životnim i grotesknim situacijama u kojima se ispoljavaju začudni junaci obeleženi pritvorstvom, podmuklošću, koristoljubljem i svakovrsnim nepočinstvima, roman Petra Zeca "HiSterija" predstavlja novu pohvalu i omaž mudrome Steriji. - Radomir Putnik